Wie versloeg Goliath?

Vermeende contradictie tussen 1 Samuël 17 en 2 Samuël 21:19.

1 Samuël 17:4,49-50 (HSV)
4 Toen kwam er een kampvechter tevoorschijn uit het leger van de Filistijnen. Zijn naam was Goliath, uit Gath; zijn lengte was zes el en een span.
[…]
49 Vervolgens stak David zijn hand in de tas, nam daar een steen uit, slingerde die weg, en raakte de Filistijn daarmee tegen zijn voorhoofd, zodat de steen in zijn voorhoofd drong en hij met zijn gezicht ter aarde viel.
50 Zo overwon David de Filistijn met een slinger en met een steen, hij versloeg de Filistijn en doodde hem. Maar een zwaard had David niet in zijn hand.

2 Samuël 21:19 (NBG ’51)
Opnieuw was er strijd met de Filistijnen te Gob; en Elchanan, de zoon van de Betlehemiet Jaäre-Oregim, versloeg de Gatiet Goliat, die een speer had met een schacht als een weversboom.

Probleem: 1 Samuël 17 vertelt het welbekende verhaal over David die Goliath versloeg. Maar in 2 Samuël 21:19 staat dat Goliath verslagen werd door Elchanan.

Opmerking: Hierboven is voor 2 Sam. 21:19 de NBG-vertaling uit 1951 gebruikt, omdat de HSV (in navolging van de Statenvertaling) dit vers zodanig vertaalt dat er geen conflict is. Maar de NBG ’51 is in dit geval trouwer aan de grondtekst. In de Hebreeuwse grondtekst is er wel degelijk sprake van een contradictie.

Antwoord: Als we alleen de bovenstaande teksten hadden, zouden we weinig aanknopingspunten hebben gehad om deze schijnbare contradictie op een bevredigende wijze op te lossen. Maar gelukkig is er een parallelle passage in 1 Kronieken. Zoals we zullen zien ligt hier de sleutel tot de oplossing.

1 Kronieken 20:5 (NBG ’51)
Opnieuw was er strijd met de Filistijnen, en Elchanan, de zoon van Jaïr, versloeg Lachmi, de broeder van de Gatiet Goliat, die een spies had met een schacht als een weversboom.

Als je 2 Sam. 21:18-22 vergelijkt met 1 Kron. 20:4-8, zie je dat deze passages sterk overeenkomen. Het lijkt erop dat de passage in Kronieken (geschreven rond 400 v.Chr., ruim 200 jaar later dan Samuël) is gebaseerd op die in Samuël. Alleen zegt Samuël dat Elchanan Goliath versloeg, terwijl Kronieken zegt dat Elchanan Lachmi, de broer van Goliath, versloeg. Waar komt dit verschil vandaan?

Twee concurrerende verklaringen

Ervan uitgaande dat 1 Kron. 20:4-8 zo ongeveer is overgeschreven van 2 Sam. 21:18-22 (en dat valt moeilijk te ontkennen), zijn er twee reële verklaringen voor dit verschil:

Verklaring #1: De schrijver van het boek Samuël heeft inderdaad opgeschreven dat Elchanan Goliath versloeg. Omdat de schrijver van Kronieken wist dat dit conflicteerde met de bekende ‘legende’ over David en Goliath, heeft hij dit gladgestreken door ervan te maken dat Elchanan niet Goliath zelf maar zijn broer Lachmi versloeg. Deze verklaring zal critici van de Bijbel het meest aanspreken: niet alleen staat er een contradictie in de Bijbel, maar we kunnen de schrijver van Kronieken ook nog eens betichten van opzettelijke geschiedvervalsing. Dit is het Walhalla van de bijbelscepticus!

Een variant hierop is dat deze wijziging opzettelijk is doorgevoerd door een kopiist, in plaats van door de oorspronkelijke schrijver van Kronieken. Deze kopiist zou dezelfde motivatie hebben gehad.

Verklaring #2: De schrijver van het boek Samuël schreef oorspronkelijk dat Elchanan Lachmi versloeg, en de schrijver van Kronieken heeft dat gewoon overgenomen. Maar sindsdien is de tekst van 2 Samuël 21:19 onopzettelijk gewijzigd door een kopiist. Misschien doordat het manuscript van waaruit hij kopieerde op dit punt beschadigd was, of misschien door een onoplettendheid. Als dit de ware toedracht is, stond er dus geen contradictie in de oorspronkelijke, goddelijk geïnspireerde tekst.

We zitten dus met twee vragen:

  • Was het een opzettelijke of onopzettelijke wijziging? Verklaring #1 stelt dat het opzettelijk was, volgens verklaring #2 was het onopzettelijk.
  • Welke tekst bevat de originele lezing en welke de wijziging? Verklaring #1 stelt dat 1 Sam. 21:19 de originele boodschap bevat, volgens verklaring #2 bevat 1 Kron. 20:5 het originele verhaal.

Tekstanalyse

Welke van de twee verklaringen is het meest aannemelijk? Laten we de grondtekst er eens bij pakken. Dit zijn niet de complete verzen, maar alleen de relevante gedeeltes (merk op dat Hebreeuws van rechts naar links leest):

Het eerste wat hier opvalt is het verschil in de naam van de vader van Elchanan. ‘Jaïr’ en ‘Jaäre’ lijken op elkaar, dus dat is geen probleem. Maar in 2 Sam. 21:19 krijgt deze naam de toevoeging ‘Oregim’, zodat zijn volledige naam wordt: ‘Jaäre-Oregim’. Het interessante is dat deze 5-letterige toevoeging identiek is aan het laatste woordje van het vers, wat vertaald wordt met ‘weversboom’. Dit moet een kopieerfout zijn, waarbij een kopiist per ongeluk een woord heeft ingevoegd dat één regel verderop in zijn brontekst voorkomt. Dit is zó duidelijk, dat we deze kopieerfout zelfs zouden kunnen identificeren als we de parallelle tekst in Kronieken niet hadden. Vooral als we bedenken dat ‘weversboom’ een wel zeer vreemde naam zou zijn voor een Israëliet.

De tekst in 1 Sam. 21:19 heeft dus sowieso al minstens één onopzettelijke wijziging ondergaan. Maar dit zegt nog niet zoveel over of Elchanan nou Goliath of Lachmi doodde, dus laten we verdergraven.

Het tweede wat opvalt is dat de vader van Elchanan nog een toevoeging krijgt, namelijk dat hij een Bethlehemiet is. Als we de het Hebreeuws voor ‘Bethlehemiet’ bekijken, wordt duidelijk dat dit woord ontstaan is door slordig kopiëren. Het tweede deel van dat woord, ‘-lehemiet’, is in het Hebreeuws namelijk bijna hetzelfde als Lachmi, wat volgens 1 Kron. 20:5 de naam van Goliaths broer is!

In het licht hiervan is het ineens heel makkelijk om te zien hoe de contradictie is ontstaan door onopzettelijke kopieerfouten:

  • Het Hebreeuwse woordje ‘at’ (bestaande uit de twee letters alef en tav) hoeft niet te worden vertaald, maar het duidt het lijdend voorwerp aan. Het wordt direct vóór het lijdend voorwerp geplaatst, in dit geval dus direct vóór de naam van degene die verslagen wordt. Een kopiist heeft ‘at’ per ongeluk veranderd in ‘bet’. Hierdoor veranderde ‘at Lachmi’ in ‘bethalahmi’, oftewel ‘Bethlehemiet’.
  • Omdat de zin nu de aanduiding voor een lijdend voorwerp miste, en aangezien ‘achi’ (broer van) sterk lijkt op ‘at’ (oranje), werd ‘achi’ veranderd in ‘at’. Zo verdween het woordje ‘broer’ en werd Goliath het lijdend voorwerp.

Dat de ene tekst gewijzigd is ten opzichte van de andere, is duidelijk. En dat de gewijzigde woorden qua spelling nog overeenkomen met de originele woorden duidt erop dat deze veranderingen onopzettelijk waren. Dit alles wijst er dus op dat verklaring #2 het aannemelijkst is: een kopiist heeft 2 Sam. 21:19 per ongeluk gewijzigd, waardoor die tekst nu zegt dat Elchanan Goliath heeft gedood.

De bijbelscepticus kan nu nog één kritische vraag stellen: Is er niet nog een derde verklaring mogelijk? Is het niet mogelijk dat 2 Sam. 21:19 de originele lezing is, en dat 1 Kron 20:5 onopzettelijk is gewijzigd? In dat geval spraken deze teksten oorspronkelijk wel degelijk het verhaal van David en Goliath in 1 Samuël 17 tegen.

Het is echter onwaarschijnlijk dat onopzettelijke, toevallige wijzigingen zo’n mooi resultaat op zouden leveren, namelijk dat het tegenstrijdige teksten harmoniseert. Toevallige veranderingen zouden eerder resulteren in tegenstrijdigheden, dan ze op te lossen.

Conclusie: geen contradictie in de oorspronkelijke tekst

In wezen hebben we alle reden om verklaring #2 te prefereren. De originele boodschap, zoals die bewaard is gebleven in 1 Kron. 20:5, draagt het stempel van authenticiteit. Als Lachmi inderdaad de broer was van de legendarische kampvechter Goliath, zouden we verwachten dat dit vermeld zou worden.

We kunnen dus concluderen dat de oorspronkelijke tekst van 2 Samuël 21:19 aangaf dat Elchanan Lachmi, de broer van Goliath, versloeg. De contradictie is ontstaan door een kopieerfout. Dat is niet in strijd met de visie dat de oospronkelijke teksten goddelijk geïnspireerd en dus feilloos waren.

  Terug naar het overzicht: Fouten en contradicties in de Bijbel.

Share