Hoe laat werd Jezus gekruisigd?

Vermeende contradictie tussen Johannes 19:14 en de synoptische evangeliën.

Markus 15
25 En het was het derde uur en zij kruisigden Hem.

33 En toen het zesde uur gekomen was, kwam er duisternis over heel de aarde, tot het negende uur toe.
34 En op het negende uur riep Jezus met luide stem: ELOÏ, ELOÏ, LAMA SABACHTANI, dat is vertaald: Mijn God, Mijn God, waarom hebt U Mij verlaten?

Johannes 19:14
En het was de voorbereiding van het Pascha, ongeveer het zesde uur; en hij zei tegen de Joden: Zie, uw Koning!

Probleem: Volgens Markus werd Jezus op het derde uur gekruisigd. (Mattheüs 27:45 en Lukas 23:44 stemmen hiermee overeen.) Maar volgens Johannes stond Jezus op het zesde uur nog voor Pilatus.

Antwoord: Het lijkt erop dat Johannes in dit geval de Romeinse tijdsaanduiding gebruikt.

De synoptische evangeliën (Mattheüs, Markus en Lukas) gebruiken altijd het Joodse systeem om de tijd aan te duiden. Volgens dat systeem begint de dag bij zonsopkomst (rond 6:00) en de nacht rond 18:00. Dit is het duidelijkst in Mattheüs 20, waar Jezus een gelijkenis vertelt waarin een wijngaardenier ’s morgens vroeg (zeg 6:00), op het derde uur (9:00), het zesde uur (12:00), het negende uur (15:00) en het elfde uur (17:00) naar de markt ging om arbeiders in te huren.

Dat de Romeinen Jezus op het derde uur kruisigden, betekent dus dat dit rond 9:00 geweest zal zijn. Merk op dat dit een zeer grofmazige schatting kan zijn! In de oudheid had men geen horloges, en meestal maakte men gewoon een ruwe schatting op basis van de stand van de zon, of hoe nabij de zonsopkomst of zonsondergang was. Tegenwoordig zijn we gewend om de tijd tot op 5 minuten nauwkeurig te noemen, maar in de oudheid zal een nauwkeurigheid tot op één uur (of misschien zelfs drie uur) gangbaar geweest zijn.

Naast het Joodse systeem, waren er ook andere tijdaanduidingssystemen. Er was ook een Romeins systeem, waarbij men net als in ons huidige systeem bij middernacht begon te tellen.

In het Evangelie van Johannes is het niet duidelijk welk systeem er wordt gebruikt. Johannes vertelt een aantal keer hoe laat iets plaatsvond:

Johannes 1:40
Hij zei tegen hen: Kom en zie! Zij kwamen en zagen waar Hij woonde en bleven die dag bij Hem. En het was ongeveer het tiende uur (10:00 of 16:00).

Johannes 4
6 En daar was de bron van Jakob. Jezus nu ging, vermoeid van de reis, bij de bron zitten. Het was ongeveer het zesde uur (6:00 of 12:00).
7 Er kwam een vrouw uit Samaria om water te putten. Jezus zei tegen haar: Geef Mij te drinken.

Johannes 4:52
Hij informeerde dan bij hen naar het uur waarop de beterschap was ingetreden. En zij zeiden tegen hem: Gisteren op het zevende uur (7:00 of 13:00) is de koorts van hem geweken.

Johannes 19:14
En het was de voorbereiding van het Pascha, ongeveer het zesde uur (6:00 of 12:00); en hij zei tegen de Joden: Zie, uw Koning!

Ik heb telkens het tijdstip tussen haakjes toegevoegd, uitgaande van respectievelijk het Romeinse en het Joodse systeem. Eigenlijk is in geen van de gevallen met zekerheid te zeggen welk systeem er wordt gebruikt. In Johannes 4:6 lijkt het Joodse systeem iets aannemelijker, want de discipelen waren intussen in de stad eten aan het kopen, wat meer past bij 12:00 dan 6:00. Bovendien hadden ze zojuist gereisd, wat men meestal overdag deed. Aan de andere kant kon men ook in de nacht reizen (een stuk koeler dan overdag). Ook is het aannemelijker dat een vrouw in de ochtendkoelte water kwam putten, dan op het hete middaguur.

Al met al is het onduidelijk of Johannes het Romeinse of Joodse systeem hanteert. (En we hebben zelfs geen garantie dat Johannes hierin consequent is.) Maar als hij het Romeinse systeem gebruikt (en daar zijn geen grote bezwaren tegen) is er geen contradictie met de synoptische evangeliën. Dan stond Jezus rond 6:00 voor Pilatus en werd Hij om en nabij 9:00 gekruisigd.


  Terug naar het overzicht: Fouten en contradicties in de Bijbel.

Share